Staw kolanowy część pierwsza: budowa i diagnostyka
Staw kolanowy stanowi połączenie uda z podudziem. Ponadto jest największym stawem człowiek, a jednocześnie najbardziej podatnym na uszkodzenia i urazy. Ruchy jakie w nim zachodzą to zgięcie, prostowanie oraz ruchy rotacyjne przy jednoczesnym zgięciu stawu kolanowego.
Spis treści:
- Anatomia stawu kolanowego w skrócie
- Diagnostyka ultrasonograficzna
- Badanie radiologiczne
- Badanie rezonansem
- Badanie tomografią komputerową
Anatomia stawu kolanowego w skrócie
Kolano składa się z dwóch stawów:
- staw piszczelowo-udowy wraz z więzadłami pobocznymi, więzadłami krzyżowymi, łąkotkami,
- staw rzepkowy-udowy, który odpowiada za stabilizowanie troczków rzepki, a także więzadło właściwe rzepki, które przebiega ponad rzepką od przedniej strony.
W stawie kolanowym wyróżniamy dwa więzadła:
- Więzadło krzyżowe przednie (ACL) – zadaniem ACLa jest ograniczenie przemieszczania się kości piszczelowej do przodu względem kości udowej. ACL kontroluje również rotacje.
- Więzadło krzyżowe tylne (PCL) – zabezpiecza kość udową przed przemieszczaniem się do przodu względem nasady dalszej kości piszczelowej.
Więzadła poboczne piszczelowe i strzałkowe zapewniają stabilizację stawu przyśrodkowa i boczną. Więzadło przyśrodkowe piszczelowe (MCL) zapobiega nadmiernemu „otwieraniu się” stawu piszczelowo-udowego przyśrodkowo. Więzadło poboczne strzałkowe (LCL) jest silnym, wąskim pasmem ogranicza ruch „otwierania się” stawu kości piszczelowej do boku względem kości udowej.
Łąkotki przyśrodkowa i boczna są elementami międzystawowymi, łączą się powierzchnią torebki stawowej na poziomie stawu udowo-piszczelowego. Łąkotki absorbują obciążenia, jakim poddawane jest kolano. Można stwierdzić, że tworzą swoistą „poduszkę” dla stawu.
Przykładowe nieinwazyjne techniki obrazowania stawu kolanowego:
DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA (USG)
W diagnostyce części miękkich układu narządu ruchu takich jak wiązadła, ścięgna, mięśnie, torebki stawowe znaczącą role odgrywa diagnostyka ultrasonograficzna. Polega ona na odbiciu i penetracji fali ultradźwiękowych od struktur różniących się gęstością.
W badaniu stawu kolanowego ultrasonografia jest wiarygodną metodą. Lekarz dzięki temu badaniu może ocenić dół podkolanowy, więzadło rzepki i przyczepy mięśnia czworogłowego uda. Wykonując badanie, lekarz może ocenić mięśnie krawiecki, smukły półścięgnisty, półbłoniasty oraz głowę przyśrodkowa mięśnia brzuchatego łydki. W środkowej części dołu podkolanowego widoczne są naczynia krwionośne oraz tkanka tłuszczowa.
Za pomocą badania USG lekarz może zdiagnozować procesy patologiczne takie jak cysta Bekera, guzy w częściach miękkich i patologiczne zwapnienia. Może ocenić naczynia dołu podkolanowego, co może pomóc w zdiagnozowaniu zakrzepowego zapalenia żył i stwierdzić występowanie tętniaka żyły podkolanowej.
Badanie USG umożliwia rozpoznanie częściowego lub całkowitego zerwania więzadeł lub ostre, przewlekłe zapalenie więzadeł. Na badaniu USG widać również płyn w stawie kolanowym.
BADANIE RADIOLOGICZNE (RTG)
Obrazowanie za pomocą promieni Rentgena jest jednym z podstawowych badań wykonywanych w przypadku uszkodzenia stawu kolanowego.
Dzięki temu badaniu lekarz ortopeda może ocenić rozwój zmian zwyrodnieniowych. W celu właściwej oceny uzyskać należy co najmniej dwie projekcje przedstawiające daną strukturę kostną, najlepiej pod kątem 90 stopni.
- projekcja a-p i boczna: zazwyczaj stosuje się projekcję przednio-tylną i boczną – np. rtg stawu kolanowego,
- rzut osiowy rzepek.
BADANIE REZONANSEM MAGNETYCZNYM (MRI)
Rezonans magnetyczny stawów kolanowych ma coraz większe znaczenie w diagnostyce chorób. W czasie diagnostyki rezonansem magnetycznym źródłem informacji jest skład chemiczny tkanek. Uwidacznia on elementy anatomiczne stawu kolanowego dotychczas niedostępne badaniu bez stosowania środków cieniujących. Obraz uzyskuje się, wykorzystując zjawisko wzbudzenia i pomiaru rezonansu magnetycznego jąder atomów wodoru pod wpływem pola magnetycznego i stale powtarzanych zmiennych pól magnetycznych o częstotliwości fal radiowych. Dzięki zastosowaniu tej techniki możliwe jest stwierdzenie uszkodzenia, łąkotek, więzadeł, torebki stawowej, oraz oceny charakteru płynu w stawie.
TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA (TK)
Jest to nieinwazyjne badanie, które można wykonać w schorzeniach stawu kolanowego. W ocenie części miękkich stawu kolanowego wartość tomografii komputerowej jest mniejsza niż rezonansu magnetycznego czy badania ultrasonograficznego (USG). Zasada badania oparta jest na rejestracji osłabienia promieniowania przenikającego przez obiekt badany.